De torenklokken zullen voortaan anders klinken

vrijdag, 22 september 2023 Actueel

“De torenklokken zullen straks anders klinken. De Marsumers zullen dat zeker merken. Luider, voller en veel mooier”, aldus Bert Prins. Hij was jarenlang koster van de kerk en volgt de klokken en het uurwerk in de Marsumer toren op de voet.

De ophanging van de klokken wordt veranderd. Dit stond al jarenlang op het wensenlijstje van de Stichting tot behoud van Monumenten van gemeente Waadhoeke (https://www.stichtingmonumentenwaadhoeke.nl/). Financieel was het nooit mogelijk, maar dankzij bijdragen van “Rijkssubsidie klinkend Erfgoed”, een provinciale subsidie (Sumo regeling) en een aantal fondsen, kon dit nu uitgevoerd worden, aldus Gerard van Dijk algemeen coördinator van de genoemde stichting. “De klokken worden weer op de oude wijze opgehangen. Zo wil je dat de klokken geluid worden. Het is minder schadelijk voor de monumentale klokken. De klepel komt er minder hard tegenaan. Het is wel meer belastend voor de klokkenstoel, maar we hebben metingen gedaan en vinden dat het zo moet kunnen”. Het werk wordt uitgevoerd door “Daelmans klokken en uurwerken” uit Lierop en bouwbedrijf v. d. Vegt uit Weidum. De kosten bedragen 32.400 Euro.

In de jaren 80 is de ophanging gewijzigd, ter voorbereiding op eventueel elektrisch luiden. Men wist toen nog niet dat deze manier van ophangen slecht is voor met name oude luidklokken. Er kunnen hierdoor scheuren ontstaan in de luidklok.
Ook was destijds de reden dat de klokkenstoel minder wordt belast tijdens het luiden. Bij huidige restauraties kiest men ervoor om de luidklokken weer op de oude manier op te hangen. Tijdens het luiden heeft de klok zo een veel betere volle klank. Men noemt dit luiden met vliegende klepel. Het draaipunt van de luidklok ligt boven het zwaartepunt, de klok slingert meer. Er komen op deze manier wel meer krachten op de klokkenstoel. “Al is dat relatief, want ik heb ook gezien hoe hier eerder geluid werd. Dat was wel eens te enthousiast. Dan had de klokkenstoel ook veel te dragen”, aldus van Dijk.
Wat betreft luiden met ‘vallende’ klepel, daarbij ligt het draaipunt in het midden van de klok. De klok kantelt meer om zijn eigen as. Klinkt daardoor veel zachter en minder ‘vol’.

De klokkenstoel is van 1646 en wordt zoveel mogelijk intact gelaten. “Dat is ook een reden om de klokkenstoel niet los te koppelen van de torenmuur. Er zou dan meer aan de klokkenstoel vervangen moeten worden en dat moet je niet willen”, aldus van Dijk.

De Stichting is eigenaar van de kerktoren. Dus niet de kerk en niet de gemeente. De stichting heeft 23 monumenten in bezit waarvan 13 torens. Allen zijn onderhoudsgevoelig. Enkele jaren geleden heeft de stichting zo’n 90.000 Euro geïnvesteerd in het casco van de kerktoren. https://marssum.info/kerktoren-marsum-ziet-er-straks-anders-uit/. De stalen kooi waarmee Defensie naar de lampen boven in de spits kon gaan is toen verwijderd. Ze zorgde toen voor veel lekkage onder de leien.

Zoals bekend moest onlangs de grootste kraan van Nederland komen om deze lampen te vervangen. Zie: https://marssum.info/grootste-kraan-van-nederland-voor-twee-lampen/.

Het luiden van de klokken wordt bij deze renovatie ook elektrisch gemaakt. Dat biedt de mogelijkheid om de klokken net zoals vroeger gebeurde om 12.00 uur en om 18.00 uur te luiden. “Daar moet nog een besluit over genomen worden. Handig om dat in overleg met plaatselijk betrokkenen te doen. Elk dorp heeft weer andere gewoontes gehad. De klokken kunnen ook nog met de hand geluid worden. Daar moet dan wel een goed luidprotocol voor komen, want je loopt dan het risico van te enthousiast luiden. Dat wil je nu helemaal niet hebben omdat het de klokkenstoel onnodig nog zwaarder kan belasten. Het extra luiden kan ook gebeuren door een druk op de knop. En dan weet je dat er altijd geluid wordt op de ingestelde wijze”, aldus van Dijk.

Op de foto’s (van Einte Wassenaar en Geert Verf) ziet u de oude en nieuwe ophangingsdelen van de klokken (Afrikaans hardhout) die bovenop de klokkenstoel gemonteerd worden. Een grote kraan was nodig om deze delen via een galmgat in en uit de toren te krijgen.

De ringen waarlangs de trektouwen lopen worden ook vervangen. Deze pasten niet door het galmgat. Er zat niks anders op dan ze doormidden te flexen.