Laatste update donderdag, 12 september 2024
Laatste nieuws
- Zonnepark dorpen kwestie van lange adem
- Waadhoeke fietstocht
- Voortgang aanleg glasvezelnet Delta
- Merke: optocht vrijdagavond
- Merke vrijdagmiddag: linedancing en bingo
- De Waarme Húskeamer groot succes
- Vordering verbouwing dorpshuis
- Genealogie onderzoek
- Tsjerkenijs hjerstmoanne (september)
- Stem op de Vogelwacht en KV Foarút
Terugblik op 40 jaar Molenstichting
Er was eens… of liever, EENS WAREN ER 51 molens in de gemeente Menameradiel. We vinden er nu nog acht poldermolens terug en het spreekt vanzelf dat deze sieraden in onze weilanden moeten blijven. Ze zijn de moeite waard als herkenningspunten langs de wegen, als monumenten, als aandenkens uit het verleden.
Maar de overgebleven molens zijn meer. Het zijn – nog steeds – werktuigen om ons polderland te bemalen. Het grote ‘Wetterskip’ maakte met elektrische gemalen de molens werkeloos, maar niet overbodig. Bij extreme waterstanden helpen enkele molens mee op windkracht.
Hoe anders was de situatie zo’n 40 jaar geleden. De laatste beroepsmolenaar van de Marsumer molen was met pensioen en geen instantie maakte zich er druk om wat er verder gebeurde met het handjevol langzaam tot wrakhout rottende molens in de gemeente. Was het al te laat? Zou er geen redden meer aan zijn?
We zien nu poldermolens staan die er puik uitzien. Ze draaien en malen geregeld. Hoe dat kan? Nou, dat komt zo: Lenze van der Kooi hield op met zijn werk voor het toenmalige waterschap als beroepsmolenaar. Maar hij vond dat ‘zijn’ Marsumer molen wel behouden moest blijven. Het was 1975 en op 9 oktober werd hij voorzitter van een nieuw opgerichte stichting Molens in Menaldumadeel. De molen werd van het waterschap gekocht en Van der Kooi was 5 jaar eerder begonnen met het opleiden van vrijwillige molenaars.
Het stichtingsbestuur nam in de jaren die volgden ook de overige molens in Menameradiel over. Al die molens waren in een desolate toestand door jarenlange verwaarlozing. Maar een groepje actieve vrijwilligers ging aan de slag. Molenrestanten werden met zeilen en planken waterdicht gemaakt. Er gingen restauratieplannen naar de Rijksdienst Monumentenzorg en Provincie Fryslân en aan de gemeenteraad werd geld gevraagd om de plannen voor te financieren.
Langzaam kwam het herstel van de molens op gang. Het lukte om de Marsumer molen te restaureren. Daarna kwam de spinnenkop Terpzigt aan de beurt. De aanleg van de A31 maakte verplaatsing van de Noorderpoldermolen noodzakelijk. Deze molen werd herbouwd en gerestaureerd en leeft nu verder als Rentmeester bij Menaam.
Steeds hadden de vrijwilligers van de stichting de aannemers flink geholpen bij al het werk dat er te doen was. Na de feestelijke opening van de Rentmeester in – alweer – 1982, waren de blikken gericht op molen De Puollen in Dronryp. Het lukte echter niet om de financiering rond te krijgen. Pech.
Toch daagde er licht aan de horizon. Een gezamenlijke actie van De Hollandsche Molen met AVRO en ANWB bezorgde de molenstichting een royale cheque, waarna de provincie nog een duit in het zakje deed. Meer problemen echter. De aannemer gaf de opdracht tot restauratie terug. Een nieuwe aannemer kwam met een veel hogere, onbetaalbare begroting. Wat nu?
Ondertussen hadden vier vrijwilligers zoveel restauratie-ervaring opgedaan dat ze aan het bestuur durfden te vragen: mogen we het dan zelf doen? Met zicht op toekomstige beschikbaarstelling van rijksbijdragen gaf het bestuur er toestemming voor en gingen de vier mannen op hun vrije zaterdagen aan het werk op De Puollen.
Van 1983 tot april 1985 werd er fanatiek gewerkt om de restanten van poldermolen de Puollen te herscheppen in een volwaardig monument. Met dank aan Waling Hofkamp, IJde van der Meer, Wieger Wijning en Piet de Jong, die honderden uren op zaterdagen hun vrije tijd erin hebben gestoken, kon op 27 april de molen weer malen. De opening werd gedaan door de Commissaris van de Koningin, Hans Wiegel, samen met oud-molenaar Lenze van der Kooi.
Niet alleen door de mannen op de werkvloer, maar ook door de bezielende energie van alle leden van het stichtingsbestuur zijn de molens behouden gebleven. Jarenlang is de stichting geleid door voorzitter Kees ‘Kornelis’ Hellinga. Bij veel betrokkenen heette de stichting dan ook ‘de club van Kees’. De in 1999 gebouwde grote schuur aan de Sasker van Heringawei heeft als eerbetoon zijn naam gekregen.
En uiteraard is er ook dank verschuldigd aan bedrijven die vakkundig te hulp kwamen bij takelklussen en grote, zware stukken als bovenassen en staartbalken. Er moest beton worden gestort en muren opgemetseld. Alles in overleg en in goede samenwerking. Iedereen die hierbij betrokken is geweest verdient grote dank.
De stichting beheert alle acht molens die in Menameradiel staan. Molens die het landschap meerwaarde geven met hun trots naar de hemel wijzende wiektoppen. Molens die de emoties van de mensen raken als ze zien dat er een vrijwillige molenaar is die de molen ‘los’ heeft en met vier zeilen voor, draaiend de wijde omgeving domineert.
Een van die molens is van de buitencategorie. Het is de Amerikaanse windmotor Heechhiem aan de Blessumervaart bij het Van Harinxmakanaal ten westen van Deinum. Na jarenlange stilstand en verwaarlozing heeft de stichting zich ontfermd over het lot van deze ‘nieuwerwetse’ molen. We rekenen dit type molen tegenwoordig ook tot industrieel erfgoed. Het restaureren bestond vooral uit het uitgraven van de watergangen en veel ijzerwerk vervangen. Marsumer Arend Castelein maakte in de hiervoor al genoemde werkplaats ‘Kornelis’ de meeste onderdelen van deze uit 1936 stammende metalen molen. Ook hier is een onvervangbaar landschapselement gered.
Zo, dit zou dan het einde moeten zijn van wat de Stichting Molens in Menaldumadeel heeft bereikt. Maar juist het tegendeel is waar. Het is een begin. Het is een begin van verval tegengaan. Van een onafgebroken proces van onderhoud. Schoonmaken, verven, repareren, maaien en hekkelen, ongedierte en knaagkeverbestrijding. Maar ook: Subsidie-aanvragen regelen. Vergaderen. Onderhoudsplannen opstellen.
Veel onderhoud en nieuwe onderdelen kunnen worden gemaakt in de – tussen alle bedrijven door – ook mede door vrijwilligers gebouwde loods ‘Kornelis’. De stichting heeft hiermee een opslagplaats voor het vele materiaal wat er komt kijken bij het beheren en in stand houden van de molens. Regelmatig rolt de aanhangwagen van de molenstichting mee achter een auto van de vrijwilligers. Beladen met ladders, verfpotten en gereedschap op weg naar een zoveelste onderhoudsklus bij een van de molens.
Het is daarom dus dat de molens in deze gemeente regelmatig draaien. Het ging en gaat niet vanzelf. We weten wat er de afgelopen 40 jaar is bereikt en dat dat veel is om trots op te zijn. Vrijwilligers zijn onmisbaar. Steun uit de gemeenschap ook. Een waarderend woord, een welgemeende groet. Het is waar de vrijwilliger het voor doet. Het liefst ziet de stichting mensen die mee willen doen in de organisatie. En daarnaast zullen we wel eens iets nodig hebben. Niet alles komt uit de subsidiepotten van de overheid. Nou, ja, daar hebben we het nog wel eens over.
Het sprookje van de molens eindigt niet met: de molens draaiden nog lang en gelukkig. Na 40 jaar restaureren en onderhouden vieren we een jubileum. We kijken naar de toekomst. Voortdurende aandacht is nodig om de molens in conditie te houden. Daar werken we aan. Omdat het de moeite waard is. Wie wil dat niet?
U kunt de Stichting Molens in Menaldumadeel steunen. Maak 10 euro over op rekeningnummer NL17INGB0003898241 en vermeld daarbij uw naam en adres. Zij noteren u als donateur. Bellen of mailen kan ook. Kijk daarvoor op de website van de stichting, www.molensmenaldumadeel.nl of mail naar info@molensmenaldumadeel.nl
Aankomend weekend zijn er allerlei activiteiten rond de molens. In de agenda op deze site staat daarover meer informatie (ook in de agenda kunt u door te klikken op het onderwerp extra informatie zien).
Bron: S. Mensinga
